در این مقاله با استفاده از چارچوب تحلیلی در خصوص عوامل موثر بر کیفیت خدمات حسابرسی، به بررسی عواملی پرداخته می شود که در فاصله انتظارات ارائه کنندگان و استفاده کنندگان از خدمات حسابرسی در خصوص عوامل موثر بر کیفیت حسابرسی تاثیرگذار است. عوامل موثری که در این خصوص مورد بررسی قرار گرفته، ویژگی های حرفه ای شامل نقش حرفه ای افراد در فرایند حسابرسی (حسابرسان در برابر تهیه کنندگان صورت های مالی)، تجربه حرفه ای افراد، رتبه بندی حرفه ای و اندازه موسسات حسابرسی بوده است. جامعه آماری اول شامل حسابداران رسمی شاغل در سازمان حسابرسی و موسسات خصوصی حسابرسی بوده و جامعه آماری دوم شامل شرکت های سرمایه گذاری است که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار تهران فعالیت می کنند. بر اساس نتایج پژوهش، نقش افراد حرفه ای در فرایند حسابرسی به عنوان حسابرس مستقل یا تهیه کننده صورت های مالی و نیز تجربه حرفه ای افراد در فاصله انتظارات از عوامل موثر بر کیفیت حسابرسی موثر نمی باشد. در حالی که اندازه و رتبه کیفی موسسات حسابرسی در فاصله انتظارات افراد درحوزه مقررات حسابرسی تاثیرگذار بوده اند.

این پژوهش جزء پژوهش های شبه تجربی و از نوع پس آزمون است و در آن به بررسی فاصله انتظارات بین حسابرسان مستقل و سرمایه گذاران نهادی در ارزیابی بندهای گزارش حسابرسی پرداخته شده است. برای جمع آوری داده ها از روش پیمایشی و از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. روش نمونه گیری در این پژوهش با توجه به ویژگی های جامعه آماری، نمونه گیری تصادفی و روش حذف سیستماتیک می باشد. برای آزمون فرضیه ها از آزمون مقایسه میانگین های دو جامعه(T-Test)  و آزمون تحلیل واریانس (ANOVA) در سطح اطمینان 95 درصد استفاده شده است. نتایج آزمون فرضیه ها حاکی از آن است حسابرسان و سرمایه گذران نهادی درباره پیام های مندرج در گزارش حسابرسی راجع به موضوعات اعتبار یا کشف تقلب، فرایند حسابرسی و پیام های مندرج در گزارش حسابرسی راجع به معقولانه بودن معیار ارزیابی اطلاعات اختلاف نظر دارند.

سال هاست که حرفه حسابرسی گرفتار مساله فاصله انتظارات بین تهیه کنندگان گزارشات حسابداری و استفاده کنندگان از این گزارشات می باشد، و سوالاتی از این قبیل مطرح است که، چرا بین انتظارات استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری و درک حسابرسان از مسوولیت حرف های شان تفاوت وجود دارد؟ و یا چرا به محض یک شکست حسابرسی، استفاده کنندگان، حسابرسان را مقصر قلمداد می کنند؟ حرفه این تصور جامعه از حسابرسان را به عنوان فاصله انتظارات حسابرسی در نظر گرفته است. هدف این مطالعه بررسی تاثیر فاصله انتظارات حسابرسی بر ارزیابی تصمیمات و به تبع، عملکرد و قضاوت حسابرسان، توسط گروه های مختلف استفاده کنندگان می باشد. مطالعه حاضر، از نوع نیمه تجربی و روش تحقیق آن علی- مقایسه ای است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه، و برای آزمون فرضیه از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه و آزمون پس معناداری توکی استفاده شده است. نمونه آماری پژوهش حاضر، شامل 149 آزمودنی، متشکل از چهار گروه از استفاده کنندگان گزارشات حسابداری شامل: حسابرسان، دانشجویان حسابداری، اعتباردهندگان و سرمایه گذاران می باشد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که، بین ارزیابی گروه های استفاده کننده، تفاوت معناداری وجود دارد، که این حاکی از وجود فاصله انتظاراتی حسابرسی می باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

هدف: در نظام اقتصادی کشور، حرفه حسابرسی مستقل جایگاهی مهمی دارد و در سال های اخیر با مشکلات و تحولات بسیاری مواجه بوده است. ذی نفعان و مشارکت کنندگان حرفه، به منظور حداکثرسازی ارزش و تعالی آن، در خصوص عوامل درونی و بیرونی تاثیرگذار به کسب شناختی راهبردی نیاز دارند. هدف پژوهش حاضر، ارایه تحلیل SWOT از حرفه حسابرسی مستقل در ایران است. روش: پژوهش حاضر، پژوهشی کیفی به روش نظریه داده بنیاد است. گردآوری داده ها از طریق رویکرد سه گانه سازی (مثلثی) شامل 20 مصاحبه نیمه ساختاریافته، 38 مصاحبه ثانویه و تحلیل کیفی 500 عنوان سند از نشریه های حرفه ای ایران انجام شده است. یافته ها: نتایج تحلیل SWOT حاکی از شدت فاصله انتظارها و تاثیرهای مخرب وضعیت بنگاه های اقتصادی کشور و شرایط سیاسی و اقتصادی بر حرفه حسابرسی مستقل ایران است. قوت ها و تکیه گاه حرفه حسابرسی مستقل در ایران، تشکیلات و زیرساخت های حرفه ای، ایجاد نهاد قانونی برای حسابداران رسمی در کشور، تدوین استانداردهای حسابداری و حسابرسی و در نهایت، انجمن های حرفه ای است. ضعف های مهم حرفه حسابرسی مستقل ایران، پایین بودن حق الزحمه حسابرسی، تعامل ضعیف با ذی نفعان، مشکل های ساختاری و قانونی موجود در آن، کنترل کیفیت مستقر در حرفه حسابداران رسمی و نبود هم بستگی و هم افزایی در حرفه است. فرصت های حرفه حسابرسی مستقل در ایران، از چهار بعد جلب توجه و اعتماد ذی نفعان، توسعه روابط بین المللی، بزرگ تر شدن موسسه های حسابرسی و تجدید ساختار در ارکان حرفه تبیین می شود. تهدیدهای مهم برای حرفه حسابرسی مستقل ایران، فاصله انتظارهای ذی نفعان، شرایط بنگاه های اقتصادی کشور و شرایط اقتصادی و سیاسی کشور است. نتیجه گیری: با توجه به نتایجی که از تحلیل SWOT به دست آمد، سیاست گذاران و ذی نفعان حرفه باید با مدیریت راهبردی قوت ها و فرصت ها، به رفع عوامل فزاینده تضعیف کننده و تهدیدکننده حرفه در کشور اهتمام ورزند.

ورشکستگی شرکت های بین المللی ریشه در چشم پوشی بر تخلفات حسابداری دارد و این چشم پوشی درنهایت به دلیل افول اخلاق و فراموش کردن رسالت حرفه حسابرسی به عنوان یک حرفه خودگردان می باشد. حسابرسی فقط درگیر دنیای بدهکار و بستانکار نیست، بلکه با مواردی مانند خطر، کنترل ها، اندازه گیری عملیات و مدارک حسابرسی مواجه است. درنتیجه فرآیند حسابرسی مستلزم انجام قضاوت های حرفه ای زیادی توسط حسابرسان است و این قضاوت ها و انتخاب رویه ها مستلزم وجود اخلاق حرفه ای می باشد. هدف این مقاله مطالعه ارزیابی معیارهای آیین رفتار حرفه ای در کیفیت حرفه حسابرسی مستقل است. این مطالعه بر روی 218 نفر از حسابرسان رده های مختلف که در سال 1400 به طور تصادفی انتخاب شدند، انجام گرفت. در راستای هدف پژوهش و از طریق مطالعات نظری و نظرسنجی از خبرگان استقلال حرفه ای، عینیت (بی طرفی)، صداقت (درستی)، تردید حرفه ای، تعهد حرفه ای، ناکارآمدی حسابرسی و فرهنگ اخلاقی به عنوان معیارهای تأثیرگذار بر کیفیت حسابرسی مستقل در آیین رفتار حرفه ای است. برای تحلیل داده ها و آزمون فرضیه های پژوهش، مدل معادلات ساختاری با کمک نرم افزار اسمارت پی ال اس به کار گرفته شد. یافته های حاصل از بررسی تأثیرگذاری عوامل مؤثر بیان گر آن است که معیارهای عینیت (بی طرفی)، صداقت (درستی)، ناکارآمدی حسابرسی و فرهنگ اخلاقی از معیارهای تأثیرگذار در آئین رفتار حرفه ای در راستای کیفیت حسابرسی مستقل است. با توجه به نتایج حاصله در خصوص عینیت (بی طرفی) و صداقت (درستی) می توان بیان کرد که نتایج حاصله مطابق با تئوری رفتار برنامه ریزی شده است؛ در خصوص نتیجه حاصل از رفتار ناکارآمدی حسابرسی می توان نتیجه حاصله را مطابق با تئوری عمل منطقی دانست. در رابطه با نتیجه حاصل از معیار فرهنگ اخلاقی می توان مطابق با تئوری ساختار اجتماعی و فرهنگی مرتون دانست.

این پژوهش به بررسی تجربی تاثیر اعمال الزامات استاندارد حسابرسی تجدید نظر شده 700 در کاهش فاصله انتظارات حسابرسی و افزایش نقش و اهمیت حسابرسی در جامعه می پردازد. پژوهش های متعددی در سال های اخیر حاکی از وجود و تداوم فاصله انتظاراتی حسابرسی می باشند (گلد و همکاران، 2012). اگرچه حرفه حسابرسی همواره تلاش های متعددی را جهت کاهش این فاصله انتظاراتی داشته است، ولی به نظر می رسد که این تلاش ها چندان موثر و مفید نبوده اند. گزارش حسابرسی در واقع اصلی ترین وسیله ارتباط حسابرسان با استفاده کنندگان از گزارش های حسابداری می باشد، و از این رو عمده تلاش های حرفه حسابرسی از طریق تعدیل آن بوده است. آخرین تلاش حرفه در این راستا، انتشار نسخه تجدیدنظر شده استاندارد 700 در ارتباط با نحوه تدوین گزارش حسابرسی بوده است که به نظر می رسد در آن بر افزایش میزان صراحت زبان (واژه گزینی و نحوه ارایه مطالب) در گزارش حسابرسی تاکید و توجه شده است. متاسفانه مشاهده می شود که این گونه فعالیت ها همواره از پشتوانه پژوهشی لازم برخوردار نبوده و لذا چندان موثر نبوده اند. گلد و همکاران (2012) شواهدی از عدم تاثیرگذاری لازم در الزامات استاندارد 700 در محیط اروپا (آلمان) ارایه نمودند. نتایج حاصل از این پژوهش نیز، اولا– حاکی از وجود فاصله انتظارات شدید حسابرسی در ایران بوده، و ثانیا– نشان می دهند که الزامات استاندارد حسابرسی 700 جدید تاثیر چندانی در کاهش این فاصله ندارد. البته ارایه گزارش حسابرسی بر مبنای الزامات این استاندارد تاحدودی منجر به افزایش عملکرد جلب توجه کنندگی آن می گردد.

زمینه: رفتار غیراخلاقی حسابرسان مستقل، ریشه در تضاد منافعی دارد که آنها در موقعیت های خاص تجربه می کنند. بنابراین، هدف اصلی این پژوهش، ارائه الگویی برای مدیریت تضاد منافع حسابرسان مستقل (پیشگری از بروز تضاد منافع و نیز رفتارهای غیراخلاقی، در صورت بروز آن) است. روش: این پژوهش از نوع پژوهش های اکتشافی است که در انجام آن از روش نظریه پردازی داده بنیاد استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شرکا، مدیران و سرپرستان مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی است و با استفاده از روش نمونه گیری نظری، 14 نفر از آنها انتخاب شدند. پس از کسب نظر خبرگان از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته، کدگذاری داده ها طی سه مرحله انجام شد. یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده از کدگذاری باز مصاحبه ها، تعداد 111 کد باز شناسایی گردید که در کدگذاری محوری در قالب 34 مقوله و زیرمقوله دسته بندی گردید. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد سه عامل تنگناهای درآمدی مؤسسات حسابرسی، عدم صلاحیت حرفه ای و عدم صلاحیت اخلاقی حسابرسان مستقل، نقش اصلی را در بروز تضاد منافع برای حسابرسان ایفا می کنند. آنها هنگام اختلاف نظر با صاحبکار که بیم از دست دادن آن وجود دارد، هنگام مواجهه با فرصت کاری نامناسب، هنگام اجرای فرآیند رسیدگی و هنگام مواجهه با چالش های انجام وظایف، تضاد منافع و معماهای اخلاقی ناشی از آن را تجربه می کنند. مدیریت تضاد منافع حسابرسان مستقل، نیازمند تلاش جمعی صاحبکاران، جامعه حسابداران رسمی و حسابرسان مستقل در سطح فردی و در سطح مؤسسه حسابرسی می باشد. این تلاش ها، منافع بسیار ارزشمندی برای صاحبکاران و ذینفعان آنها، مؤسسه حسابرسی، حسابرس مستقل، حرفه حسابرسی و جامعه به همراه دارد.

زمینه: رفتار غیراخلاقی حسابرسان مستقل، ریشه در تضاد منافعی دارد که آنها در موقعیت های خاص تجربه می کنند. بنابراین، هدف اصلی این پژوهش، ارایه الگویی برای مدیریت تضاد منافع حسابرسان مستقل (پیشگری از بروز تضاد منافع و نیز رفتارهای غیراخلاقی، در صورت بروز آن) است. روش: این پژوهش از نوع پژوهش های اکتشافی است که در انجام آن از روش نظریه پردازی داده بنیاد استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شرکا، مدیران و سرپرستان موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی است و با استفاده از روش نمونه گیری نظری، 14 نفر از آنها انتخاب شدند. پس از کسب نظر خبرگان از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته، کدگذاری داده ها طی سه مرحله انجام شد. یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده از کدگذاری باز مصاحبه ها، تعداد 111 کد باز شناسایی گردید که در کدگذاری محوری در قالب 34 مقوله و زیرمقوله دسته بندی گردید. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد سه عامل تنگناهای درآمدی موسسات حسابرسی، عدم صلاحیت حرفه ای و عدم صلاحیت اخلاقی حسابرسان مستقل، نقش اصلی را در بروز تضاد منافع برای حسابرسان ایفا می کنند. آنها هنگام اختلاف نظر با صاحبکار که بیم از دست دادن آن وجود دارد، هنگام مواجهه با فرصت کاری نامناسب، هنگام اجرای فرآیند رسیدگی و هنگام مواجهه با چالش های انجام وظایف، تضاد منافع و معماهای اخلاقی ناشی از آن را تجربه می کنند. مدیریت تضاد منافع حسابرسان مستقل، نیازمند تلاش جمعی صاحبکاران، جامعه حسابداران رسمی و حسابرسان مستقل در سطح فردی و در سطح موسسه حسابرسی می باشد. این تلاش ها، منافع بسیار ارزشمندی برای صاحبکاران و ذینفعان آنها، موسسه حسابرسی، حسابرس مستقل، حرفه حسابرسی و جامعه به همراه دارد.